Χορός από το νομό Λασιθίου και ιδιαίτερα από την επαρχία Ιεράπετρας που ήταν πασίγνωστος μέχρι και τη δεκαετία του ‘60.
Η ονομασία του οφείλεται στη μαντινάδα που τραγουδιόταν πάντα πρώτη κατά τη διάρκεια του χορού: ‘’Ξενομπασαρικάκι μου ξενομπασάρικό μου , σγουρό βασιλικάκι μου και νά ‘σουνε δικό μου’’. Ξενομπασάρης ή ξενομπάτης είναι αυτός που είναι από άλλο μέρος, δηλαδή ο ξενόφερτος.
Είναι χορός που βηματικά προσιδιάζει με το Σιγανό που χορεύεται στο νομό Ηρακλείου, αλλά στην Ιεράπετρα δεν τον έλεγαν ποτέ έτσι.
Χορευόταν σε κύκλο με δέσιμο σταυρωτό ή θηλυκωτό ή ακόμα και από τις παλάμες στο ύψος των ώμων και σε κάποιες περιπτώσεις ο κύκλος γινόταν μαίανδρος δηλαδή σαλιγκάρι.
Ο χορός συναντάται και στο Κάτω Μεραμπέλλο όπου , όμως, αναφέρεται και με την ονομασία σιγανός και επίσης και με την ονομασία μανά από το τσάκισμα ‘’για το Θεό μανά μου’’ που λέγεται πάνω στις μαντινάδες.
Παλαιότερα ο χορός χορευόταν κυρίως από γυναίκες.
Σύμφωνα με ιστορικές πηγές, επί Τουρκοκρατίας οι αγάδες συνήθιζαν να καλούν τις οικογένειες των Κρητικών σε δήθεν γλέντια, για να βάζουν τις γυναίκες και τις κόρες τους να χορεύουν στους οντάδες τους. Κατά την προφορική παράδοση την οποία επίσης κατέγραψε ο Ναύτης στο βιβλίο του, οι Τούρκοι έριχναν στο πάτωμα ρόβι για να γλιστρούν οι γυναίκες ,να πέφτουν κάτω, να τις γελοιοποιούν και να τις προσβάλλουν. Λέγεται, λοιπόν, ότι οι Κρητικοί, για να μην γίνεται το κέφι των Τούρκων, έλεγαν στους οργανοπαίχτες, που επί το πλείστον ήταν Χριστιανοί, να παίζουν τον σιγανό αυτό χορό ώστε οι Κρητικές να αποφεύγουν τα ‘’χορευτικά ατυχήματα’’ . Να σημειωθεί ότι δεν ξέρουμε αν ο χορός αυτός προϋπήρχε ή διαμορφώθηκε τότε για το σκοπό αυτό.
Πηγή: laikoergastiri.gr
